4 bài thuốc đông y từ Hà Thủ Ô đỏ giúp tăng cường sức khỏe

Hà thủ ô là một dược liệu quý thường được sử dụng trong nhiều bài thuốc đông y. Hà thủ ô được biết đến với nhiều công dụng như làm đen tóc, bổ máu, nhuận tràng, lợi thận…

1. Đặc điểm và thành phần trong hà thủ ô đỏ

Hà thủ ô đỏ hay còn gọi là giao đằng, là một loại thân mềm dạng dây leo quấn với nhau, rễ phình to thành củ màu đỏ. Bộ phận thường được dùng làm dược liệu trong các bài thuốc chính là rễ củ phơi khô của hà thủ ô đỏ.

Hà thủ ô đỏ có tên khoa học Polygonum multiflorum, thuộc họ Rau răm Polygonaceae. Nó còn có tên gọi khác là dạ hợp vì đêm quấn vào nhau. 

Rễ hà thủ ô phơi khô dùng làm dược liệu trong các bài thuốc

Hà thủ ô đỏ chứa 1,7% antraglucosid trong đó có crysophanol, emodin, rhein, 1,1% protid, 42,2% tinh bột, 3,1% lipid, 4,5% chất vô cơ, 26,4% chất tan trong nước…

Thành phần hoá học của hà thủ ô đỏ thay đổi trong quá trình chế biến. Theo y học cổ truyền, hà thủ ô đỏ sống chứa 7,68% tanin, 0,259% dẫn chất antraquinon tự do, 0,805% dẫn chất antaquinon toàn phần. Cũng theo Đông y, hà thủ ô có vị đắng chát, tính ôn, lợi về kinh can, tâm và thận.

Sau khi chế biến, dược liệu chứa 3,82% tanin, 0,113% dẫn chất antraquinon tự do, 0,25% antaquinon toàn phần. Chất phospholipid có 3,49% trong dược liệu thô và 1,82% trong dược liệu đã chế biến. Ngoài ra còn có các chất vô cơ K, Ca, Mn, Ni, Cr.

Hà thủ ô đỏ thường mọc ở rừng núi, xuất hiện nhiều ở các tỉnh Tây Bắc, sau đến các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Lào Cai, Lai Châu, Tây Nguyên.

2. Công dụng và liều dùng hà thủ ô đỏ

Theo y học cổ truyền:

• Rễ hà thủ ô có tác dụng bổ máu, chữa thận suy, gan yếu, thần kinh suy nhược, ngủ kém, sốt rét kinh niên, thiếu máu, đau lưng mỏi gối, di mộng tinh, khí hư, đại tiểu tiện ra máu, khô khát táo bón, da mẩn ngứa không có mủ.
• Uống lâu làm đen râu tóc đối với người bạc tóc sớm, làm tóc đỡ khô và đỡ rụng.
• Hà thủ ô chế có tác dụng bổ gan, thận, ích tinh huyết, dùng làm thuốc an thần, bổ và tăng lực trong các chứng đau thân thể suy yếu, hoa mắt, chóng mặt, tim hồi hộp, nhức đầu, mất ngủ, suy nhược thần kinh.

Hà thủ ô mang nhiều công dụng tốt đối với sức khỏe

Liều dùng:

• Ngày uống 6 – 20g, thuốc sắc, rượu thuốc hoặc bột.

Trong y học cổ truyền Trung Quốc:

• Hà thủ ô sống tươi và khô có tác dụng thông tiểu, giải độc, tiêu ung thũng, chữa táo bón cho phụ nữ sau khi đẻ hoặc người già, mụn nhọt, ghẻ lở, eczema, tràng nhạc. Có thể phối hợp với hạ khô thảo, kim ngân hoa.
• Ở Ấn Độ, rễ hà thủ ô đỏ được dùng làm thuốc bổ, chống bệnh scorbut và làm đen tóc. Nó còn có tác dụng đối với bệnh tăng đường máu. Một chế phẩm của hà thủ ô đỏ được dùng cho phụ nữ sau khi đẻ.
• Rễ hà thủ ô được dùng trong y học cổ truyền Trung Quốc và Nhật Bản để điều trị viêm da mủ, bệnh lậu, bệnh nấm gavut ở chân, bệnh viêm và tăng lipid máu.

3. 4 Bài thuốc đông y từ hà thủ ô đỏ giúp tăng cường sức khỏe

Trong đông y có rất nhiều bài thuốc kết hợp cùng hà thủ ô đỏ tăng cường sức khỏe

Bài số 1 - Bài thuốc bổ dùng cho người già yếu, thần kinh suy nhược, ăn uống kém tiêu gồm: Hà thủ ô 10g, đại táo 5g, thanh bì 2g, trần bì 3g, sinh khương 3g, cam thảo 2g, nước 600ml. Sắc còn 200ml, chia 3-4 lần uống trong ngày.

Bài số 2 - Thất bảo mỹ nhiệm đơn, có tác dụng làm cho tóc râu trắng hóa đen, khỏe gân xương, bền tinh khí...gồm:

Hà thủ ô đỏ 600g trộn với đậu đen đồ chín 9 lần rồi đem ra phơi khô. Sấy khô và tán bột. Bạch phục linh 600g, tán bột, đãi với nước trong, lọc lấy bột lắng ở dưới, nắm lại, tẩm với sữa người phơi khô. Ngưu tất 320g tẩm rượu một ngày, thái mỏng sao vàng. Đương quy 320g tẩm rượu phơi khô. Câu kỷ tử 320g tẩm rượu phơi khô. Thỏ ty tử 320g tẩm rượu cho nứt ra, giã nát phơi khô.Bổ cốt chi 100g, trộn với vừng đen (hắc chi ma) sao cho bốc mùi thơm.

Tất cả giã nát trộn đều thêm mật vào làm thành viên 0,50g (bằng hạt ngô). Ngày uống 3 lần, mỗi lần 50 viên. Sáng dùng rượu chiêu thuốc, trưa dùng nước gừng và tối dùng nước muối (theo Tích thiện đường phương).

Bài số 3 - Hà thủ ô hoàn: Công dụng như trên nhưng ít vị hơn gồm: Hà thủ ô 1.800g thái mỏng, ngưu tất 600g thái mỏng. Hai vị trộn đều, dùng 1 kg đậu đen đãi sạch. Cho thuốc vào chõ, cứ một lượt thuốc, một lượt đậu. Đồ chín đậu. Lấy thuốc ra phơi khô. Làm như vậy 3 lần rồi tán bột. Lấy thịt táo đen Trung Quốc trộn với bột làm thành viên 0,50g.

Ngày uống 3 lần, mỗi lần 30 viên. Dùng rượu hâm nóng để chiêu thuốc (theo Hòa tễ cục phương).

Bài số 4 - Hà thủ ô tán: Công dụng cũng như bài trên (theo Bản thảo cương mục) gồm: Hà thủ ô cạo vỏ, thái mỏng, bỏ lõi, phơi cho khô, tán bột. Ngày uống 4g vào sáng sớm, chiêu thuốc bằng rượu.

Hà thủ ô là loại thuốc bổ máu, bổ thận làm cho đen tóc, chống bạc rất tốt, dễ sử dụng. Tuy nhiên cần chế cho đúng cách để giảm độc tính của hà thủ ô, nếu không có thể bị bệnh đại tràng kích thích. Mặt khác dây của cây (dạ giao đằng) có tác dụng trị bệnh phong thấp hiệu quả.

Ngoài những bài thuốc đông y trên, hà thủ ô còn được sử dụng trong bào chế, sản xuất đường mía Hà Thủ Ô với rất nhiều công dụng khác trong thực dưỡng. Mời Quý độc giả xem thêm về công dụng của đường mía Hà Thủ Ô tại đây.